Vorig jaar kregen ruim vijfhonderd Aziatische koks via een speciale migratieregeling een werkvisum om in Nederland te werken. De overheid controleert niet of deze koks wel echt nodig zijn. Vier vragen.
Waarom heeft Nederland zo’n regeling en hoe werkt die?
Er is een tekort aan gediplomeerde Aziatische koks in Nederland, stelt de horecabranche. Na een jarenlange lobby kwam er in 2014 daarom een speciale migratieregeling voor Aziatische koks. Door dit ‘wokakkoord’ kunnen gediplomeerde koks uit Azië aanspraak maken op een tijdelijke verblijfsvergunning. De overheid controleert niet of de koks die hiernaartoe komen wel echt nodig zijn.
Waarom zijn de koks kwetsbaar voor uitbuiting?
Koks die hier komen, weten vaak niet welke rechten ze in Nederland hebben. Ze kunnen moeilijk hulp vragen omdat ze de taal niet spreken, weinig mensen kennen en vaak geïsoleerd wonen op de zolder of in de kelder van het restaurant. Ze durven vaak niet tegen hun baas in te gaan omdat ze het land moeten verlaten als ze geen werk meer hebben. Uit vacatures en contracten blijkt bovendien dat werkgevers vertrekboetes opleggen: koks moeten duizenden euro betalen als ze de eerste twee jaar van hun contract niet volmaken. “Dat mag echt niet”, zegt Conny Rijken, hoogleraar mensenhandel aan de Universiteit van Tilburg. “Dat neigt naar gedwongen arbeid.”
‘Ik gedraag me als een machine’
Begin 2020 komt meneer Yongle naar Nederland om in een Chinees restaurant te werken. Voor 9000 euro hielp een Chinees bemiddelingsbureau hem aan een baan en werkvisum. Na aankomst is er echter geen werk. Hij belt het restaurant, maar de eigenaar is ‘op vakantie’, het bemiddelingsbureau blokkeert zijn nummer. Na maanden zoeken, vindt hij een baan in een sushirestaurant. Hij slaapt daar op zolder, op een matrasje tussen stapels take-awayverpakkingen. Hij werkt zes dagen per week, tien tot elf uur per dag. Hij verdient 1600 euro per maand, maar moet daarvan maandelijks 500 euro terugbetalen, vertelt hij. “Ik gedraag me als een machine. Ik ga naar werk en naar bed, dat is het.” Het restaurant verlaten is geen optie: “Ik heb mijn baas 2000 euro borg betaald, die ik niet terugkrijg als ik binnen drie jaar vertrek”.
Waarom halen restaurants nog altijd koks naar Nederland?
Sommige restauranteigenaren kiezen voor nieuwe migranten omdat zij de de taal en cultuur niet kennen. “Zij zitten klem en zijn daardoor bereid te werken onder slechte omstandigheden. Ze zijn makkelijker uit te buiten”, zegt Barbra Velthuizen, directeur bij HVO-Querido, waar het Amsterdams Coördinatiepunt Mensenhandel onder valt.
Ook wordt de regeling gebruikt om ander personeel te halen, terwijl de uitzondering alleen bedoeld is voor gediplomeerde koks. Vreemdelingenadvocaat Merel Hoogendoorn ziet ook personeel in de bediening en afwas met zo’n visum. “Dat is echt kwalijk. Het is voor ondernemers makkelijk om goedkoop personeel naar Nederland te halen. Zo draagt de regeling bij aan het ontstaan van een mensensmokkelnetwerk.”
Moeten de migranten geen koksdiploma laten zien?
De Inspectie SZW vermoedt dat de benodigde koksdiploma’s soms vervalst zijn. “We zien veel werknemers die bij elkaar in de klas zouden hebben gezeten terwijl ze elkaar niet kennen.” Online zijn Chineestalige vacatures te vinden waarvoor ‘geen vaardigheden vereist’ zijn. Er worden tussenpersonen aangeboden om certificaten te ‘regelen’.
‘Duizenden euro’s heb ik betaald om naar Europa te komen’
’De Chinese meneer Ling komt in september 2020 aan op Schiphol. Hij gaat direct twee weken in quarantaine op de zolderkamer van het restaurant waar hij gaat werken. Maar als hij zijn baas vraagt wanneer hij aan de slag kan, stelt die dat steeds uit. Dat zorgt voor veel stress: “Dat was natuurlijk niet wat mij was verteld. Ik kon aan zijn houding heel duidelijk merken dat hij niet wilde dat ik kwam werken.” Dat gevoel blijkt te kloppen. De eigenaar vertelt Ling dat hij vanwege de coviduitbraak toch geen personeel nodig heeft. Na twee maanden stapt Ling teleurgesteld weer op het vliegtuig terug naar China, zonder ook maar een dag gewerkt te hebben. “Ik heb duizenden euro’s betaald om naar Europa te komen. Ik hoopte in Nederland een beter leven op te bouwen, maar het werd juist een grote teleurstelling.”
De IND zegt altijd te onderzoeken of de documenten van de migranten authentiek zijn. Wanneer de documenten vervalst blijken, kan de verblijfsvergunning worden ingetrokken. Hoe vaak dat is gebeurd, weet de IND niet. Er worden geen boetes opgelegd bij vervalsing van certificaten of diploma’s.
‘Vaak voelde ik me wanhopig en moest ik huilen’
Meneer Tao verruilt een aantal jaar geleden zijn baan als leraar in China voor kok in Nederland. Eenmaal hier krijgt hij spijt. Hij werkt zes dagen per week, minimaal tien uur per dag. In zijn ‘vrije tijd’ helpt hij met het opknappen van een restaurant. Hij verdient zo’n 1600 euro per maand, maar zijn baas heeft een bankpas van zijn rekening en pint eigenhandig maandelijks 300 à 400 euro terug. Hij slaapt in de kelder van het restaurant. Door een lekkage zijn veel van zijn spullen nat, waaronder zijn matras. De baas wil niet dat hij naar buiten gaat. Na maanden in de vochtige kelder wordt meneer Tao benauwd en hoest bloed. Zijn werkgever zegt dat hij niet langer nodig is en Tao belandt op straat. “Ik voelde me vaak wanhopig en moest huilen. Ik sprak de taal niet en wist niet wat ik moest doen.”
De namen van meneer Yongle, Ling en Tao zijn omwille van hun veiligheid gefingeerd. Hun volledige namen en de namen van de restaurants en bemiddelingsbureaus zijn bekend bij de redactie.
Bron: Trouw
Recente reacties